Χιλιάδες ήταν τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας κατά το διάστημα του πρώτου κύματος της πανδημίας, καθώς περισσότερες από 110.000 ήταν οι κλήσεις γυναικών για βοήθεια από όλη την Ελλάδα. Μάλιστα, η πλειονότητά τους εντοπίστηκε στην Περιφέρεια Αττικής.
Ρεπορτάζ: Κέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη
«Ως ενδοοικογενειακή ορίζεται οποιαδήποτε μορφή βίας που εκδηλώνεται μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Περιλαμβάνει όλες τις πράξεις φυσικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας, οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή οικογενειακής μονάδας ή μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων ή συντρόφων, ανεξάρτητα ή όχι του κατά πόσο ο δράστης μοιράζεται ή έχει μοιρασθεί την ίδια κατοικία με το θύμα». Ωστόσο, το πρόβλημα δεν σχετίζεται με τις μορφές βίας. Έγκειται στη δυνατότητα να αντιληφθεί ο θύτης ότι εκείνο που έκανε δεν ήταν σωστό.
Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων στον τομέα Υγείας
Οι γεωπολιτικές συνθήκες, όπως και έκτακτα γεγονότα στον τομέα υγείας διαμόρφωσαν μια γνωσιολογία και εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων υγειονομικού χαρακτήρα. Η Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαετία έχει να παρουσιάσει παγκοσμίως την εμπειρία της σε επιχειρήσεις υγείας εθνικής εμβέλειας, τη συμμετοχή της σε ανθρωπιστικές βοήθειες και επιχειρήσεις παγκόσμιου χαρακτήρα. Η πανδημία της γρίπης του 2009 και η απειλή του ιού Έμπολα το 2014 αποτέλεσαν τις κορυφαίες στιγμές για την απόδοση πεπειραμένων πλέον στελεχών σε στιγμές ύψιστου κινδύνου της δημόσιας υγείας. Τον περασμένο Μάρτιο η Περιφέρεια Αττικής και ο ΙΣΑ προχώρησαν στην ενεργοποίηση του τετραψήφιου τηλεφωνικού κέντρου 1110, το οποίο λειτουργεί ως «ομπρέλα προστασίας» και ενημέρωσης των πολιτών όλο το 24ωρο.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Κέντρου Διαχείρισης Κρίσεων Πάνο Ευσταθίου, το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας κατά την περίοδο του πρώτου κύματος της πανδημίας του κορονοϊού αυξήθηκε σημαντικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του Κέντρου Διαχείρισης Κρίσεων. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της πανδημίας, η Περιφέρεια Αττικής σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών δημιούργησαν το Κέντρο Έκτακτων Αναγκών.
«Περισσότερες από 110.000 κλήσεις για βοήθεια»
Το Κέντρο είχε σκοπό την εξυπηρέτηση και την προσφορά πληροφοριών και απαντήσεων σε ερωτήματα που ήταν συνδεδεμένα με τις επιπτώσεις της πανδημίας. Εκεί διαπιστώθηκε και η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας. Οι καταγραφές πολλές, πάρα πολλές. «Οι κλήσεις που δεχτήκαμε στο διάστημα του πρώτου κύματος ήταν πάνω από 110.000. Καλούσαν καθημερινά γυναίκες από όλη την Ελλάδα, αλλά η πλειονότητα των κλήσεων εντοπίζονταν στην Περιφέρεια Αττικής. Το κοινωνικό υπόβαθρο (status quo) των γυναικών ήταν ποικιλόμορφο. Επιβεβαιώθηκε πως η ενδοοικογενειακή βία δεν σχετίζεται με την κοινωνική τάξη», αναφέρει στο health4U.gr ο Πάνος Ευσταθίου, oρθοπεδικός – χειρουργός, δρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Κρίσεων στον τομέα υγείας.
Η πανδημία της γρίπης δημιούργησε τις προϋποθέσεις ώστε οι άνθρωποι να αναγκαστούν να μείνουν στα σπίτια τους. Στο πλαίσιο του εγκλεισμού/lockdown χιλιάδες οικογένειες παρέμειναν εντός σπιτιού. Η έντονη καθημερινότητα των ανθρώπων λόγω δουλειάς και άλλων υποχρεώσεων τους ανάγκαζε να απουσιάζουν από το σπίτι περισσότερες από οκτώ ώρες, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν πολλές στιγμές συναναστροφής ανάμεσα στο ζευγάρι. «Οι αναφερόμενες οικογένειες, εξαιτίας της υποχρεωτικής παραμονής στο σπίτι, αναγκάστηκαν να συμβιώσουν είκοσι τέσσερις ώρες το 24ωρο. Έτσι, άτομα με δυσκολίες στην επαφή και την επικοινωνία και άτομα που δεν έμαθαν να διατηρούν τις ισορροπίες κατά την περίοδο του πρώτου και του δεύτερου κύματος της πανδημίας άσκησαν βία στις συζύγους τους», συμπληρώνει ο κ. Ευσταθίου.
«Εφόσον υπάρχει βιαιοπραγία, η προτροπή για την Αστυνομία είναι δεδομένη»
Το Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων, μεταξύ όλων των άλλων, διαθέτει μια γραμμή υποστήριξης που καλύπτεται από ψυχολόγους και ψυχιάτρους. Οι γιατροί του Κέντρου υποστηρίζουν τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά, δηλαδή γυναίκες που έχουν την ανάγκη να καλέσουν ξανά σε βοήθεια. Πρόκειται για γυναίκες με καταπονημένο όχι μόνο το σώμα, αλλά και τον ψυχικό τους κόσμο. Γυναίκες με έντονο το αίσθημα της πικρίας, της αδικίας, της αμφιβολίας, της ανασφάλειας, του φόβου, ακόμη και της ενοχής. «Κατόπιν καταγραφής περιστατικών, και σε συνεννόηση με τους ειδικούς, καταφέραμε να καταλάβουμε πού κινείται κάθε γυναίκα. Που εκινείτο οικονομικά και κοινωνικά. Εκείνο που κάνει θετική εντύπωση είναι ότι υπάρχει το αίσθημα της αντίδρασης. Τώρα, αν το συναίσθημα θα γίνει πράξη τελικά, κανένας δεν το γνωρίζει», αναφέρει ο δρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών και συμπληρώνει: «Εφόσον υπάρχει βιαιοπραγία, η προτροπή για την Αστυνομία ήταν, είναι και θα είναι δεδομένη».
Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων
Η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (Γ.Γ.Ο.Π.Ι.Φ.) είναι ο αρμόδιος κυβερνητικός φορέας για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τη γενική γραμματέα Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων Μαρία Συρεγγέλα, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που έχουν δεχτεί τα συμβουλευτικά κέντρα από το πρώτο κύμα της πανδημίας μέχρι σήμερα έχουν αυξηθεί σημαντικά. Πιο συγκεκριμένα, από τις 14 Μαρτίου μέχρι τις 18 Νοεμβρίου 2020 ο αριθμός των γυναικών που απευθύνθηκε αυτοπροσώπως ή και μέσα από τρίτα πρόσωπα στα 42 συμβουλευτικά κέντρα αλλά και στη γραμμή SOS 15900 για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών αυξήθηκε σημαντικά. «Μόνο την περίοδο του εγκλεισμού (Μάρτιο – Απρίλιο) οι καταγγελίες τετραπλασιάστηκαν», τονίζει η ίδια.
Η βία κατά των γυναικών είναι ένα πολυμορφικό φαινόμενο που απαιτεί σωστή οργάνωση και συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Στο πλαίσιο αυτό, η Γ.Γ.Ο.Π.Ι.Φ. συνεργάζεται με κρατικούς φορείς και μη. Εν προκειμένω, για την αντιμετώπιση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας στην περίοδο της καραντίνας ανέπτυξε μια σειρά από συνέργειες. «Συγκεκριμένα, μαζί με την Ελληνική Ιατροδικαστική Εταιρεία, εξασφαλίσαμε προσωρινά καταλύματα για τη φιλοξενία των γυναικών θυμάτων βίας που το χρειάζονταν, μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες εισαγωγής τους στους ξενώνες φιλοξενίας μας», προσθέτει η κ. Συρεγγέλα.
Μνημόνιο συνεργασίας με το «Χαμόγελο του Παιδιού»
Για την αντιμετώπιση περιστατικών όπου εμπλέκονταν ανήλικα παιδιά, η Γ.Γ.Ο.Π.Ι.Φ. έχει ενώσει τις δυνάμεις της με το «Χαμόγελο του Παιδιού». Μάλιστα, μετά την αγαστή τους συνεργασία την περίοδο του πρώτου lockdown υπέγραψαν και σχετικό μνημόνιο. Παράλληλα, έχει υπογραφεί ένα Σύμφωνο Συνεργασίας και με την Περιφέρεια Αττικής για την πληρέστερη υποστήριξη των θυμάτων. Η γ.γ. επισήμανε πως για οποιοδήποτε θέμα προκύψει, βρίσκεται σε ανοιχτή επικοινωνία με τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αλλά και με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ.
Μήνυμα γ.γ. με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Γυναικείας Κακοποίησης
«Ως γυναίκα και ως γενική γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων θα ήθελα να τους πω πως δεν πρέπει να ανέχονται κανενός είδους βία. Αναγνωρίζω ότι είναι δύσκολο, αλλά πρέπει να βρουν το κουράγιο για τις ίδιες αλλά και για τα παιδιά τους, εάν έχουν, να πουν “όχι”, να βγουν από την κακοποιητική σχέση. Η πολιτεία είναι παρούσα, μπορεί να σταθεί στο πλευρό τους μέσα από τις δομές του Δικτύου για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Κάθε γυναίκα που βιώνει περιστατικά βίας (έμφυλη ή ενδοοικογενειακή) μπορεί να καλέσει στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 ή να στείλει email στο: sos15900@isotita.gr».
H EΛ.ΑΣ. δίπλα στην κακοποιημένη γυναίκα
Όσο πληθαίνουν οι φωνές και οι καταγγελίες προς τα Αστυνομικά Τμήματα όλης της επικράτειας για αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας εν καιρώ κορονοϊού, τόσο η Ελληνική Αστυνομία βρίσκεται κοντά στην κακοποιημένη γυναίκα.
Αύξηση της εγκληματικότητας, σύμφωνα με τα στατιστικά του Αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ.
- 2017: 3.930 εγκλήματα, 4.212 δράστες και 4.243 θύματα
- 2018: 4.722 εγκλήματα, 5.968 δράστες και 5.145 θύματα
- 2019: 5.220 εγκλήματα, 7.532 δράστες και 5.540 θύματα
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα φαινόμενο διαπολιτισμικό, διαχρονικό και παγκόσμιο. Στην Ελλάδα για το χρονικό διάστημα 2010-2019 από τις αστυνομικές αρχές καταγράφηκαν περισσότερες από 33.000 καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας. Σταδιακά από χρόνο σε χρόνο φαίνεται να υπάρχει αύξηση των καταγγελιών. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να έχει διπλή ερμηνεία. Από τη μια πλευρά μπορεί να υπήρξε αύξηση των περιστατικών, ενώ από την άλλη ίσως να υπήρξε και ευαισθητοποίηση των πολιτών που οδήγησε σε αύξηση των καταγγελιών.
Οι κακοποιημένες γυναίκες θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους ότι μπορούν:
- να καλέσουν το 100
- εάν δεν μπορούν να μιλήσουν, μπορούν να στείλουν γραπτό μήνυμα (sms)στο 100, με ακριβή διεύθυνση, ονοματεπώνυμο και είδος επείγουσας ανάγκης (π.χ. «κινδυνεύει η ζωή μου», «δέχομαι βία από το/τη σύζυγό μου»)
- εάν δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με το 100, ας ζητήσουν από κάποιον άλλον να ειδοποιήσει τις Αρχές (π.χ. από κάποιον οικείο)
- να αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη
- υποβάλλουν μήνυση στο πλησιέστερο Αστυνομικό Τμήμα
Σήμερα παρατηρείται πως, συγκριτικά με το παρελθόν, τα θύματα είναι πιο ενημερωμένα και οι πολίτες πιο ευαισθητοποιημένοι γι’ αυτό το θέμα, συνεπώς οι καταγγελίες αυξάνονται. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που δεν καταγγέλλονται, γιατί ο φόβος και η ντροπή είναι ανασταλτικοί παράγοντες και εμποδίζουν το θύμα να προχωρήσει σε καταγγελία για το τι του συμβαίνει.
Σύμφωνα με την αστυνόμο Β’ και εκπρόσωπο Τύπου της ΕΛ.ΑΣ. Ιωάννα Ροτζιώκου, αν μια γυναίκα-θύμα ενδοοικογενειακής βίας από έναν άντρα, είναι πιθανό να θεωρήσει ότι ένας άντρας αστυνομικός δεν μπορεί να καταλάβει το πώς νιώθει ή ότι δεν μπορεί να τη βοηθήσει.
«Οι συνάδελφοί μου είναι πρωτίστως επαγγελματίες»
«Είναι παγκόσμια πρακτική η εξέταση του θύματος να πραγματοποιείται από άτομο του ίδιου φύλου. Ωστόσο, θέλω να σημειώσω ότι οι συνάδελφοί μου, είτε οι άντρες είτε οι γυναίκες αστυνομικοί, είναι πρωτίστως επαγγελματίες και γνωρίζουν πολύ καλά πώς να χειριστούν τέτοια θέματα αλλά και ποια είναι τα βήματα και οι τεχνικές που πρέπει να ακολουθήσουν για να κάνουν το θύμα να αισθανθεί άνετα και να τους εξιστορήσει το τι έχει συμβεί, αποφεύγοντας τη λεγόμενη δευτερογενή θυματοποίηση. Οι διαδικασίες που ακολουθούν οι άντρες και οι γυναίκες συνάδελφοί μου είναι αντικειμενικές και αμερόληπτες, καθώς για εμάς σημασία έχει η προστασία του ανθρώπου που έχουμε δίπλα μας. Μάλιστα, πρόσφατα ολοκληρώθηκαν οι εκπαιδεύσεις των αστυνομικών που υπηρετούν στις Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας σε θέματα που άπτονται του αντικειμένου τους, ενώ πραγματοποιήθηκε και διαδικτυακό σεμινάριο για την ανταλλαγή καλών πρακτικών και γνώσεων ανάμεσα στο αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας και τη βρετανική πρεσβεία», υποστηρίζει.
Η εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛ.ΑΣ. συμβουλεύει τις γυναίκες να σπάσουν τη σιωπή τους. Πρόκειται για ένα υπαρκτό φαινόμενο, στο οποίο δεν επιτρέπεται το κλείσιμο των ματιών. Κι αυτό γιατί δεν πρόκειται για ιδιωτική υπόθεση, όπως πολλοί πιστεύουν, αλλά για ένα κοινωνικό ζήτημα με προεκτάσεις τόσο σε ατομικό (σωματικές, ψυχολογικές κ.ο.κ.) όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Πολλές φορές μπορεί να είναι δύσκολο για τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, αφού εγκλωβίζονται μέσα σε ένα ασφυκτικό πλαίσιο, ωστόσο αν δεν μιλήσουν, τα αποτελέσματα θα είναι τραγικά τόσο για τα ίδια όσο και για την υπόλοιπη οικογένεια. Η Ελληνική Αστυνομία είναι δίπλα σε όλες τις γυναίκες.
Ρεπορτάζ: Κέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη για το health4u.gr, με πληροφορίες από: Σύμβαση Κωνσταντινούπολης
